Highlights

Zero Formalin น้ำยารักษาสภาพร่างสัตว์ เพื่อห้องเรียนปลอดภัย ไร้ฟอร์มาลิน

Zero Formalin น้ำยารักษาสภาพร่างสัตว์

อาจารย์ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ คิดค้น Zero Formalin (ZF) น้ำยารักษาสภาพตัวอย่างสัตว์ สูตรปราศจากฟอร์มาลิน เพื่อห้องเรียนปลอดภัย ลดความเสี่ยงทางสุขภาพของนิสิตและบุคลากรในคณะ ขณะนี้ใช้กับร่างสัตว์ทุกตัวสำหรับการเรียนกายวิภาค


กว่าจะเรียนจบมาเป็นสัตวแพทย์ นิสิตคณะสัตวแพทยศาสตร์ต้องเรียนวิชากายวิภาคเป็นระยะเวลานาน ศึกษาร่างสัตว์อาจารย์ใหญ่ที่ผ่านกระบวนการคงสภาพร่างด้วยฟอร์มาลิน – สารเคมีที่มีลักษณะเป็นน้ำใส กลิ่นฉุน และมีความเป็นพิษ!

เราพบว่านิสิตมีปัญหาการระคายเคืองระบบทางเดินหายใจที่มาจากฟอร์มาลิน บุคลากรก็มีปัญหาสุขภาพเช่นกัน บุคลากรผู้เกษียณอายุบางท่านพบปัญหาสุขภาพตามมา” รองศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ก้องเกียรติ ศรีสุวัฒนาสกุล ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายการจัดการสารสนเทศและชีวิตดิจิทัล คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าว

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายการจัดการสารสนเทศและชีวิตดิจิทัล
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายการจัดการสารสนเทศและชีวิตดิจิทัล
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
.

ปัญหาทางสุขภาพที่เกิดขึ้นกับนิสิตและบุคลากรเป็นแรงผลักดันให้ทางผู้บริหารของคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ กำหนดนโยบาย “ลดการใช้ฟอร์มาลินสำหรับการเรียนการสอนทางกายวิภาค” นำไปสู่การริเริ่มพัฒนา ZF (Zero Formalin) น้ำยารักษาสภาพตัวอย่างสัตว์ สูตรปราศจากฟอร์มาลิน ซึ่งเริ่มใช้ในการรักษาร่างสัตว์ทุกตัวที่ใช้ในการเรียนการสอนทางกายวิภาคตั้งแต่ปี 2567 เป็นต้นมา

การใช้ฟอร์มาลินในการคงสภาพร่างสัตว์ไม่เพียงสร้างผลกระทบทางสุขภาพกับนิสิตที่เรียนกายวิภาค บุคลากรที่เตรียมร่างสัตว์ แต่ยังอาจกระทบกับบุคลากรที่อยู่ในอาคารของคณะฯ ด้วย

 “ก่อนนี้เราใช้ฟอร์มาลินปริมาณ 10% ฉีดเข้าทางหลอดเลือด หรือวิธีการ dip คือจุ่มร่างสัตว์ทั้งตัวหรือจุ่มทั้งอวัยวะ วิธีการนี้ ผลกระทบไม่ได้เกิดขึ้นในชั้นเรียนที่เรียนเท่านั้น เนื่องจากอาคารเรียนมีช่องทางติดต่อไปยังชั้นอื่น ๆ ทำให้ผลกระทบเกิดกับบุคลากรในชั้นอื่น ๆ ของอาคารเรียนด้วย”

ที่ผ่านมา คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ เคยมีการใช้สูตรน้ำยารักษาร่างสัตว์ เพื่อนำมาใช้ในการฝึกหัตถการทางคลินิก แต่เมื่อนำมาใช้ในการเรียนกายวิภาค อวัยวะภายในต่าง ๆ เช่น ตับ ยังไม่มีความคงตัวของอวัยวะ ทำให้การเรียนกายวิภาคค่อนข้างลำบาก

“เราจึงต้องคิดค้นพัฒนาสูตรของเราเอง” รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าว “น้ำยา ZF ของเราประกอบด้วยแอลกอฮอล์เป็นหลัก สารฆ่าเชื้อ 2-3 ชนิด สารให้ความชุ่มชื้น สารปรับสภาพกลิ่น”

การใช้ Zero Formalin รักษาร่างสัตว์เพื่อลดปัญหาสุขภาพของนิสิต และบุคลากร
การใช้ Zero Formalin รักษาร่างสัตว์เพื่อลดปัญหาสุขภาพของนิสิต และบุคลากร

การถนอมร่างสัตว์ด้วย ZF น้ำยาสูตรไร้ฟอร์มาลิน เริ่มจากเจ้าหน้าที่จากคณะไปรับร่างสัตว์ที่บริจาคจากโรงพยาบาลสัตว์เล็ก ถ้าได้รับร่างที่สดใหม่ คุณภาพของร่างจะออกมาสมบูรณ์ เมื่อได้ร่างสัตว์มาแล้วจะเริ่มคำนวณสูตรการใช้น้ำยา โดยดูจากน้ำหนักตัวของสัตว์ ซึ่งก่อนหน้านั้น รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ ได้ศึกษาในร่างมนุษย์ ดูเทคนิคการฉีด แล้วนำมาพัฒนาและปรับเป็นสูตรการฉีดในร่างสัตว์ เมื่อคำนวณสูตรได้แล้วจึงฉีดเข้าไปในหลอดเลือดแดงเหมือนกับการฉีดน้ำยาฟอร์มาลิน

 “ขณะนี้ยังใช้การฉีดน้ำยาโดยใช้มือเข้าไปในร่างสัตว์ อาจารย์ได้พัฒนาเครื่องปั๊มน้ำยาเพื่อฉีด ZF ในสัตว์ ขณะนี้ได้เป็นต้นแบบออกมาแล้ว และจะให้ทีมไปปรับให้มีความเหมาะสมกับการใช้ในสัตว์ขนาดเล็ก เช่น แมว เพราะถ้าเราฉีดด้วยความดันสูงมาก หลอดเลือดภายในอาจจะมีความเสียหายหรือแตกชำรุดได้”

น้ำยา ZF นำมาใช้ในการรักษาร่างสัตว์ทั้งตัวและอวัยวะภายในแต่ละชิ้นเพื่อการเรียนกายวิภาค เช่น อวัยวะภายในของม้า

“เมื่อได้ร่างมาต้องผ่าเอาอวัยวะภายใน และต้องแช่น้ำยา ZF ไม่อย่างนั้นภายใน 1-2 วัน อวัยวะภายในจะเน่าและจำเป็นต้องทิ้ง จากที่ทดลองมาเมื่อ 2-3 เดือนก่อน เราได้ร่างม้าที่มาผ่าซาก เราเก็บส่วนของลำไส้ใหญ่ที่เราใช้เรียน แช่ในน้ำยา ZF ตอนนี้อยู่ในสภาพที่สมบูรณ์ซึ่งสามารถใช้เรียนได้”

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ เผยว่าทางคณะฯ ได้ทดลองใช้น้ำยา ZF กับสัตว์ขนาดเล็ก กบ และอวัยวะภายใน เช่น ปอด ลำไส้ มดลูก และพบว่าคุณภาพร่างสัตว์และอวัยวะดังกล่าวผ่านมาตรฐานสำหรับการศึกษา

นอกจากนี้ น้ำยา ZF ยังได้ใช้ในการรักษาร่างของสัตว์ทั้งตัว เช่น สุนัข แมว และแพะ ซึ่งร่างเหล่านี้ได้ใช้สำหรับการเรียนการสอนตลอดเทอมที่ผ่านมาแล้ว

น้ำยา ZF สามารถรักษาร่างสัตว์ได้ในระยะเวลาไม่ต่างจากน้ำยาฟอร์มาลิน รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ เล่าว่า “ถ้าฉีดน้ำยาเข้าหลอดเลือดในร่างสัตว์ได้ทั้งหมด น้ำยา ZF จะสามารถรักษาคงสภาพร่างได้ 6 เดือน – 1 ปีขึ้นไป ส่วนอวัยวะภายในเนื่องจากมีจุลินทรีย์ค่อนข้างเยอะ ต้องนำเอาอวัยวะภายในออกมาและแช่ในน้ำยา จากที่เก็บตัวอย่างในน้ำยาสามารถเก็บได้มากกว่า 1 ปีแล้ว เมื่อปีที่แล้วเราทดลองเก็บปอดของสุนัขแล้วแช่ในน้ำยาของเราจะแช่ไม่ถึง 1 เดือน หลังจากนั้นนำขึ้นมาแช่ในตู้เย็น ตอนนี้เก็บได้ปีครึ่งแล้ว”

“ฟอร์มาลินแบบเดิมเก็บได้ระยะเวลาเป็นปีเหมือนกัน แต่ถ้าใช้ฟอร์มาลิน ไม่ได้นำร่างแช่ในตู้เย็น และวางไว้ในอุณหภูมิห้องปกติ พบว่ามีปัญหาเชื้อรา สำหรับร่างสัตว์ที่ใช้ ZF เรายังไม่พบปัญหาเชื้อรา เรามีการศึกษาและมีการตรวจคุณภาพของน้ำยาว่าประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อได้ผลดีแค่ไหน และยังมีงานวิจัยที่รองรับคุณภาพของน้ำยา สามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรียหลายชนิด”

นอกจากความไม่เป็นพิษแล้ว ต้นทุนของน้ำยา ZF ยังถือได้ว่าเป็นข้อได้เปรียบเมื่อเทียบกับฟอร์มาลิน

“แม้การผลิตน้ำยาฟอร์มาลินและน้ำยา ZF มีต้นทุนใกล้เคียงกัน แต่การใช้งานฟอร์มาลินมีต้นทุนแฝงในการกำจัด เพราะไม่สามารถทิ้งฟอร์มาลินลงในท่อระบายน้ำได้ จะต้องมีค่าจัดการในการกำจัด ต้นทุนการใช้น้ำยาฟอร์มาลินรักษาร่างสัตว์จึงสูงกว่า” รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าว

ขณะนี้ รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กำลังพัฒนาสูตรต่อไปเพื่อให้มีความเหมาะสมกับการนำไปใช้มากขึ้น

“อวัยวะภายในที่ยังไม่สามารถใช้น้ำยา ZF ได้คืออวัยวะสมอง เนื้อสมองแตกต่างจากอวัยวะอื่น การใช้น้ำยา ZF และฟอร์มาลินจะทำให้เนื้อสมองหดตัว เรากำลังศึกษาต่อยอดพัฒนาน้ำยาให้มีคุณสมบัติทำให้สมองคงตัว และยังขอความร่วมมืออาจารย์จากคณะวิทยาศาสตร์ ภาควิชาเคมี จุฬาฯ เพื่อลองเอาน้ำยาฆ่าเชื้อสูตรอื่น ๆ มาลองปรับในสูตรของเราต่อไปในอนาคต”

ปัจจุบัน รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าวว่าทางคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ได้เผยแพร่น้ำยา ZF ไปยังคณะสัตวแพทย์หลายสถาบัน เช่น มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลตะวันออก มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีมหานคร รวมทั้งมหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และมหาวิทยาลัยขอนแก่น ที่ได้ติดต่อขอดูผลงานร่างสัตว์ที่ฉีดน้ำยา ZF แล้ว

“เรามีนักวิทยาศาสตร์ช่วยในการฝึกฝนบุคลากรจากมหาวิทยาลัยอื่นเพื่อให้การฉีดน้ำยาให้ได้ผลและมีประสิทธิภาพมากที่สุด”  

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ได้นำ ZF (Zero Formalin) น้ำยารักษาสภาพตัวอย่างสัตว์ สูตรปราศจากฟอร์มาลิน ไปเสนอในงานประชุมวิชาต่าง ๆ เช่น การประชุมวิชาการนานาชาติทางสัตวแพทย์และการเลี้ยงสัตว์ครั้งที่ 46 หรือ The 46th International Conference on Veterinary Science (ICVS 2024) จัดขึ้นระหว่างวันที่ 28 – 29 พฤศจิกายน 2567 และงานประชุมวิชาการนานาชาติ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ครั้งที่24 (CUVC 2025) ระหว่างวันที่ 29 – 30 พฤษภาคม 2568

น้ำยา ZF ได้รับรางวัล NRCT special award คือ สิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมยอดเยี่ยมที่มอบโดยสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) และเป็น 31 ผลงานจาก 120 ผลงานจากไทยที่ได้ส่งเข้าประกวดในงาน The 50th Geneva International Exhibition of Inventions 2025 ที่ได้รับรางวัลนี้  

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติและทีมงานได้รับรางวัล Silver Medal หรือเหรียญเงิน ในงาน The 50th Geneva International Exhibition of Inventions 2025 
และสิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมยอดเยี่ยมที่มอบโดยสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ หรือวช.
รศ. น.สพ.ก้องเกียรติและทีมงานได้รับรางวัล Silver Medal หรือเหรียญเงิน ในงาน The 50th Geneva International Exhibition of Inventions 2025
และสิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมยอดเยี่ยมที่มอบโดยสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ หรือวช.

นอกจากนี้ ล่าสุด น้ำยา ZF ยังเป็น 1 ใน 3 ผลงานจากจุฬาฯ ที่ได้ส่งเข้าประกวดที่งาน The 50th Geneva International Exhibition of Inventions 2025 ซึ่งเป็นเวทีสิ่งประดิษฐ์นวัตกรรมและเทคโนโลยีใหม่ที่ใหญ่และสำคัญที่สุดของโลก จัดขึ้นในวันที่ 9 – 13 เมษายนที่ผ่านมา โดย รศ. น.สพ.ก้องเกียรติและทีมงานได้รับรางวัล Silver Medal หรือเหรียญเงิน

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติและทีมงาน
รศ. น.สพ.ก้องเกียรติและทีมงาน

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าวว่าก่อนหน้านี้ การเรียนกายวิภาคโดยใช้ฟอร์มาลินต้องเรียนในห้องที่เปิดหน้าต่าง ใช้พัดลมเป่า ไล่กลิ่นฉุนของฟอร์มาลิน และเพิ่มการหมุนเวียนอากาศภายในห้อง แต่ปัจจุบัน หลังจากใช้น้ำยา ZF นิสิตสัตวแพทย์ได้เรียนวิชากายวิภาคในห้องปรับอากาศตลอด

“นิสิตพอใจกับการใช้น้ำยา ZF ในห้องเรียนวิชากายวิภาค และเราไม่พบนิสิตที่มีปัญหาการระคายเคืองหรือแพ้เกิดขึ้นเลย”

รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าวเสริมว่าทางภาควิชาฯ มีการเก็บคุณภาพอากาศทั้งก่อนเรียน หลังเรียน และขณะเรียน ไปตรวจที่ศูนย์ความปลอดภัย อาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม จุฬาฯ เพื่อตรวจวัดปริมาณสารอินทรีย์ระเหยง่าย ชนิดสารไอโซโพรพิลแอลกอฮอล์ และก๊าซฟอร์มาลดีไฮด์ พบว่าโดยเฉลี่ยอยู่ในปริมาณที่น้อยกว่าเกณฑ์มาตรฐาน American Conference of Governmental Industrial Hygienist (ACGIH) 

นอกจากนี้ คณะฯ ยังนำน้ำยา ZF ไปตรวจวิเคราะห์ประสิทธิภาพการฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่ศูนย์ติดตามการดื้อยาของเชื้อโรคอาหารเป็นพิษ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ตามมาตรฐาน AOAC Official Methods of Analysis(2022) ผลการตรวจพบว่าสามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ทั้งหมด 100%

การเรียนการสอนในภาควิชากายภาคศาสตร์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ไม่เพียงแต่ให้ความรู้กับนิสิตเรื่องกายภาคเท่านั้น แต่ยังมุ่งมั่นพัฒนาร่างอาจารย์ใหญ่และสื่อการสอนอื่น ๆ เพื่อให้นิสิตได้เรียนรู้เต็มที่ ปลอดภัย ไร้ฟอร์มาลิน 

Information Box


ปัจจุบัน ร่างสัตว์ที่นำมาใช้เป็นอาจารย์ใหญ่ในคณะสัตวแพทย์ศาสตร์ จุฬาฯ ยังพอเพียงและบริหารจัดการได้ อย่างไรก็ตาม รศ. น.สพ.ก้องเกียรติ กล่าวว่าทางคณะฯ ยังยินดีที่จะรับบริจาคร่างอาจารย์ใหญ่เพื่อการเรียนของนิสิตสัตวแพทยศาสตร์อยู่เสมอ

“ร่างสัตว์ นอกจากจะนำมาใช้ในการศึกษาวิชากายวิภาคแล้ว ยังนำไปใช้ในภาควิชาอื่นด้วย เช่น วิชาศัลยศาสตร์ก็ต้องใช้ร่างเหล่านี้ในการฝึกหัตถการ แม้แต่ทางสัตวแพทย์เองก็ยังต้องฝึกหัตถการเพื่อเพิ่มความชำนาญในทางสัตวแพทย์ เช่น การผ่าตัดบางชนิด การฝึกอัลตราซาวด์ หรือการใช้การส่องกล้อง ร่างสัตว์มีความสำคัญในสัตวแพทย์และยังมีความต้องการสูงอยู่”

“ร่างสัตว์จะได้รับจากโรงพยาบาลสัตว์เล็กเป็นหลัก เจ้าของเป็นผู้บริจาคร่างอาจารย์ใหญ่ เมื่อครบ 1 ปี เราก็จะมีการจัดงานทำบุญเป็นงานใหญ่ของคณะฯ และจะเชิญเจ้าของร่างมาร่วมงานทุกปี”

ผู้สนใจอยากบริจาคร่างสัตว์ สามารถติดต่อได้ที่ ศูนย์กายสัตว์อุทิศ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ โทร 095-851-7807

จุฬาฯ สนับสนุนให้อาจารย์ทำงานวิจัย นับว่าเป็นสิ่งที่ดีมากต่อทั้งอาจารย์ นิสิต รวมถึงภาคประชาสังคม

รองศาสตราจารย์ ดร.สุชนา ชวนิชย์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ไอคอน PDPA

เว็บไซต์นี้ใช้คุกกี้ เพื่อมอบประสบการณ์การใช้งานที่ดีให้กับท่าน และเพื่อพัฒนาคุณภาพการให้บริการเว็บไซต์ที่ตรงต่อความต้องการของท่านมากยิ่งขึ้น ท่านสามารถทราบรายละเอียดเกี่ยวกับคุกกี้ได้ที่ นโยบายการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล และท่านสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

ท่านสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

อนุญาตทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • คุกกี้ที่จำเป็น
    เปิดใช้งานตลอด

    ประเภทของคุกกี้ที่มีความจำเป็นสำหรับการทำงานของเว็บไซต์ เพื่อให้ท่านสามารถใช้เว็บไซต์ได้อย่างเป็นปกติ ท่านไม่สามารถปิดการทำงานของคุกกี้นี้ในระบบเว็บไซต์ของเราได้

  • คุกกี้เพื่อการวิเคราะห์

    คุกกี้ประเภทนี้จะทำการเก็บข้อมูลพฤติกรรมการใช้งานเว็บไซต์ของท่าน โดยมีจุดประสงค์คือนำข้อมูลมาวิเคราะห์เพื่อปรับปรุงและพัฒนาเว็บไซต์ให้มีคุณภาพ และสร้างประสบการณ์ที่ดีกับผู้ใช้งาน เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด หากท่านไม่ยินยอมให้เราใช้คุกกี้นี้ เราอาจไม่สามารถวัดผลเพื่อการปรับปรุงและพัฒนาเว็บไซต์ให้ดีขึ้นได้
    รายละเอียดคุกกี้

บันทึกการตั้งค่า