สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ ทอดพระเนตรการแสดงเกร็ดโขน ตอน ความโศกาของนางมณโฑ

8 มิถุนายน 2568

เมื่อวันเสาร์ที่ 7 มิถุนายน 2568 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ ทอดพระเนตรการแสดงเกร็ดโขน ตอน ความโศกาของนางมณโฑ (Melancholy of Mandodari) ณ ศูนย์ศิลปการละครสดใส พันธุมโกมล คณะอักษรศาสตร์ ชั้น 6 อาคารมหาจักรีสิรินธร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยมี น.ส.สุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม นายประสพ เรียงเงิน ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ศ. (พิเศษ) ดร. สุรเกียรติ์ เสถียรไทย นายกสภาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ รศ.ดร.สุรเดช โชติอุดมพันธ์ คณบดีคณะอักษรศาสตร์ จุฬาฯ เฝ้าฯ รับเสด็จ พร้อมด้วยท่านผู้หญิงสิริกิติยา เจนเซน และนางยุถิกา อิศรางกูร ณ อยุธยา อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ทูลเกล้า ฯ ถวายพวงมาลัย

กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม พร้อมด้วยสำนักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร สำนักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โรงเรียนพาทยกุลการดนตรีและนาฏศิลป์ และหน่วยงานเครือข่าย ได้ร่วมดำเนินโครงการศิลปะเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุ 70 พรรษา: การพัฒนาองค์ความรู้จากศิลปะการแสดงเกร็ดโขนและเกร็ดดนตรีหมอลำเพื่อการบำบัด ผ่านการแสดงร่วมสมัย ซึ่งเป็นการต่อยอดการดำเนินโครงการเผยแพร่องค์ความรู้เกร็ดโขนผ่านงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัยสู่ระดับนานาชาติ ซึ่งกระทรวงวัฒนธรรมได้ดำเนินการร่วมกับกระทรวงการต่างประเทศ มูลนิธิสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และหน่วยงานเครือข่าย มาตั้งแต่ปี 2564 โดยมีท่านผู้หญิงสิริกิติยา เจนเซน เป็นที่ปรึกษาและภัณฑารักษ์ และนายจิตติ ชมพี เป็นผู้อำนวยการโครงการฯ

ทั้งนี้ การต่อยอดกิจกรรมซึ่งจัดขึ้นในประเทศไทยในครั้งนี้ นับเป็นโอกาสในการสร้างสรรค์และเผยแพร่ผลงานขึ้นใหม่เพิ่มเติม ทั้งองค์ความรู้ศิลปะการแสดงชั้นสูง และศิลปะการแสดงพื้นบ้าน เพื่อเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสที่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุ 70 พรรษา ในปีพุทธศักราช 2568 ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์ผู้ทรงอุทิศพระองค์อย่างต่อเนื่องในการอนุรักษ์และส่งเสริมมรดกทางดนตรีของไทยอย่างมั่นคงไม่เสื่อมคลาย และเพื่อส่งเสริมให้คนในชาติคุ้นชินกับสภาพแวดล้อมด้านศิลปวัฒนธรรม โดยเฉพาะด้านศิลปะการแสดงร่วมสมัยที่มีรากฐานมาจากทุนทางวัฒนธรรมดั้งเดิมผ่านกิจกรรมที่หลากหลาย

นายจิตติ ชมพี ผู้ออกแบบการแสดงในครั้งนี้ เป็นผู้ที่สนใจในกระบวนการออกแบบเสียงแบบลดทอนให้เรียบง่าย มุ่งเน้นบทบาทของเครื่องดนตรีไทยในวงปี่พาทย์ และสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครในวรรณคดีกับบทบาทของเครื่องดนตรีไทยในแต่ละชิ้น การทดลองขยายขอบเขตของศิลปะโขนผ่านการจัดแสดงและการออกแบบฉากในรูปแบบใหม่ที่ไม่ยึดติดกับกรอบประเพณี ทำให้สามารถร้อยเรียงส่วนเล็ก ๆ น้อย ๆ ของเรื่องราวจากรามเกียรติ์ขึ้นใหม่ โดยมุ่งเน้นไปที่ตำนานสัตว์ในวรรณคดี และบทบาทของตัวละครตัวนางที่ใช้นายโขนเป็นผู้แสดง จึงนำเสนอเรื่องนางมณโฑ หญิงผู้เปี่ยมด้วยความงาม ปัญญา และความจงรักภักดี แต่กลับต้องดำรงอยู่ภายใต้ข้อจำกัดที่เกิดจากอำนาจและความปรารถนาของบุรุษ ทั้งนี้ เนื้อหาของการแสดงยังสอดคล้องกับแนวคิดและประเด็นที่ปรากฏในภาพยนตร์สารคดีชุด “เกร็ดโขน” ของกรมศิลปากร ทั้งหกตอนอีกด้วย

ผลงานเหล่านี้เป็นการสำรวจถึงมรดกทางศิลปะและจิตวิญญาณอันลุ่มลึกของประเทศไทย โดยเน้นย้ำแนวคิดของนาฏศิลป์และดนตรีดั้งเดิม อาทิ “บาก” รูปแบบการสื่อสารที่เป็นเอกลักษณ์ระหว่างนักดนตรีกับนักแสดงโขน และหมอลำ ซึ่งเป็นดนตรีพื้นบ้านที่มีบทบาทในฐานะสื่อแห่งการเยียวยา ผลงานเหล่านี้ทำหน้าที่เป็นสะพานเชื่อมทางวัฒนธรรม ส่งเสริมความเข้าใจและความชื่นชมในขนบธรรมเนียมของไทย ทั้งในด้านความงามที่ยั่งยืน ความร่วมสมัย และการสะท้อนแก่นแท้ของประสบการณ์มนุษย์และธีมสากลของชีวิต