จุฬาฯ จับมือ Google และ AFP ติดอาวุธ AI จับเท็จข่าวให้สื่อมวลชนไทย รับมือ Fake News ยุคดิจิทัล

เมื่อวันที่ 5 สิงหคม 68 ศูนย์สื่อสารองค์กร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกับ Google News Initiative และ AFP  จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ “FACT CHECK: Digital Investigation Techniques Workshop” เพื่อยกระดับทักษะด้านการตรวจสอบข้อเท็จจริง (Fact-checking) แก่สื่อมวลชนไทย ท่ามกลางกระแสข่าวลวง และข้อมูลบิดเบือนที่แพร่กระจายอย่างรวดเร็วในยุคดิจิทัล ณ ห้องประชุม ชั้น 7 สำนักงานวิทยทรัพยากร (หอสมุดกลาง) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

การอบรมครั้งนี้ได้รับเกียรติจาก ศาสตราจารย์ ดร.ปาริชาต สถาปิตานนท์ รองอธิการบดี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ใน การเน้นย้ำบทบาทสถาบันการศึกษาในการเป็นหลักในกระบวนการหาคำตอบในประเด็นปัญหาต่างๆ ทั้งจากบรรดากลุ่มผู้เชี่ยวชาญที่สุดทั้งในวงการวิชาการ และวิชาชีพไทยและนานาชาติ

ประเด็นเรื่อง Fact Check นับเป็นประเด็นที่ท้าทายในโลกปัจจุบัน ซึ่งเทคโนโลยีสมัยใหม่ในยุค artificial intelligence (AI) ซึ่งจำเป็นต้องมี intelligence agencies (IA) เป็นพาร์เนอร์ในการเกื้อกูลกัน

ประสบการณ์ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้มีโอกาสร่วมงานกับ Google นำไปสู่ร่วมพัฒนา Generative AI ชื่อ Chula Genie และเช่นเดียวกับการที่ Google ก็ได้ร่วมมือกับ AFP ในการพัฒนานวัตกรรมและการตรวจชุดความรู้เกี่ยวกับตรวจสอบ Fake News และร่วมมือกับ จุฬาฯ ในการเปิดเวทีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของนักวิชาชีพ นักวิชาการ นิสิตนักศึกษา ร่วมกับสื่ออาคันตุกะนานาชาติ (international media fellow) เพื่อสร้างสังคมที่ปลอดภัยจากภัยคุกคามด้านข่าวและข้อมูลอันตราย

ไฮไลต์สำคัญของเวิร์กช็อปนี้ คือ การถ่ายทอดประสบการณ์จริงจาก Sophia Qian Xu ผู้จัดการฝ่ายฝึกอบรมดิจิทัลระดับภูมิภาค Asia-Pacific, AFP Fact Check (ฮ่องกง) Nyan Tun Shein และ Nattakorn Ploddee ทีมผู้ตรวจสอบข่าวจาก AFP Fact Check ประเทศไทย รวมทั้งการเชิญชวนให้นักวิชาชีพด้านการข่าว นักวิชาการ นิสิตนักศึกษา และผู้สนใจได้ทดลองใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) และเครื่องมือวิเคราะห์ข่าวจาก Google เป็นเครื่องมือร่วมสมัย ที่ช่วยให้สื่อมวลชนสามารถตรวจจับและวิเคราะห์ข่าวลวงได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ เพิ่มศักยภาพการทำงานภายใต้แรงกดดันการแข่งขันนำเสนอข่าวที่ฉับไวอย่างมีประสิทธิภาพ

ตัวอย่างเช่น เมื่อต้องการตรวจสอบที่มาของภาพถ่ายว่า เกิดขึ้นที่ไหน เมื่อไหร่ การใช้ Google Lens สามารถช่วยได้ โดยนำภาพ หรือภาพเคลื่อนไหวมาค้นหาดูว่า ภาพนี้เผยแพร่ครั้งแรกเมื่อไหร่ ที่ไหน ใครเป็นผู้เผยแพร่  เพื่อประกอบการพิจารณาว่า ภาพนี้เป็นข่าวปลอม (Fake News) หรือไม่ ซึ่งควรใช้คู่กับ Google Map โดยดูผ่าน Street View เพื่อตรวจซ้ำอีกครั้งว่า เป็นภาพในอดีต หรือปัจจุบัน

นอกจากนี้ กรณีต้องการเช็ความถูกต้องของข่าวเหตุการณ์ด่วน (Breaking News) ที่เกิดขึ้นว่า จริงหรือไม่ สื่อสามารถใช้พิกัดละติจูดลองติจูด (Geolocation) จากใน Google Map ของสถานที่เกิดเหตุ แล้วนำมาค้นหาใน x (Twitter) เพื่อดูการพูดถึงเหตุการณ์นี้จากประชาชนทั่วไปในพื้นทีโดยรอบสถานที่เกิดเหตุได้อีกด้วย

การอบรมในครั้งนี้ได้รับเกียรติจากวิทยากรจากองค์กรชั้นนำด้านการตรวจสอบข่าวสาร อาทิ

• Sophia Qian Xu ผู้จัดการฝ่ายฝึกอบรมดิจิทัลระดับภูมิภาค Asia-Pacific, AFP Fact Check (ฮ่องกง)
• Nyan Tun Shein และ Nattakorn Ploddee ทีมผู้ตรวจสอบข่าวจาก AFP Fact Check ประเทศไทย

บรรยากาศการอบรมได้รับการตอบรับอย่างอบอุ่นจากสื่อมวลชนกว่า 20 ท่าน จากหลากหลายสำนักข่าว อาทิ NHK, People’s Daily, Bangkok Post, Amarin TV, The MATTER, Sanook, Prachachat Business, The Better News, Healthy Station, สื่ออิสระ และองค์กรข่าวนานาชาติ เป็นต้น

คุณ Nannalin Tiengtae จากสำนักข่าว Bangkok Post กล่าวว่า ความท้าทายหลักของการทำข่าวคือการรับมือกับข้อมูลมหาศาลแบบเรียลไทม์ ซึ่งทำให้การคัดกรองและตรวจสอบแหล่งข่าวเป็นเรื่องยาก การอบรมครั้งนี้ช่วยเปิดโลก โดยเฉพาะเทคนิคการใช้เครื่องมือคุ้นเคยอย่าง Google Lens ร่วมกับเครื่องมืออื่นเพื่อ cross-check ข้อมูลข้ามแพลตฟอร์ม ซึ่งไม่เคยรู้มาก่อน และสามารถนำไปใช้จริงเพื่อเพิ่มทั้งความแม่นยำและความรวดเร็วในการทำข่าว

คุณ Pongpon Bangvijit จากสำนักข่าว Tokyo Broadcasting System ระบุว่า ปัจจุบันต้องรับมือกับข่าวปลอมและข้อมูลผิดพลาดจากทั้งออนไลน์และแหล่งข่าวในพื้นที่ จึงมองหาทักษะใหม่ ๆ แม้คุ้นเคยกับบางเครื่องมืออยู่แล้ว แต่การอบรมครั้งนี้เปิดมุมมองใหม่ในการใช้เครื่องมือเหล่านั้นให้ลึกและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ช่วยให้กระบวนการตรวจสอบความจริงแม่นยำ รัดกุม และตอบโจทย์การทำงานจริงมากกว่าเดิม

คุณ Ikuko Kihara จาก Tokyo Shimbun สนใจหลักสูตรนี้อย่างมาก และตั้งใจนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในญี่ปุ่น แม้การตรวจสอบข่าวอาจท้าทายภายใต้บริบทสังคมและวัฒนธรรมการบริโภคสื่อที่แตกต่าง แต่ก็นับเป็นแง่มุมที่น่าสนใจในการปรับใช้เครื่องมือดิจิทัลให้เหมาะกับแต่ละบริบททางวัฒนธรรม

ความร่วมมือครั้งนี้ถือเป็นหมุดหมายสำคัญที่สะท้อนเจตนารมณ์ของจุฬาฯ ในการขับเคลื่อนองค์ความรู้ด้านเทคโนโลยี และ AI ในการตรวจสอบ คัดกรอง ข้อมูลข่าวสารก่อนการเผยแพร่ เพื่อประโยชน์สาธารณะ พร้อมต่อสู้กับปัญหาข่าวลวงอย่างยั่งยืน และวางรากฐานระบบนิเวศสื่อที่โปร่งใส เท่าทัน และน่าเชื่อถือในสังคมไทย

• Facebook
• Twitter
• Line