จุฬาเวิร์ส โลกเสมือนจริงแห่งการเรียนรู้ ตั้งเป้าแพลตฟอร์มชั้นนำรวบรวม Immersive Learning  

จุฬาฯ พัฒนา Chulaverse แพลตฟอร์มโลกเสมือนจริงประกอบด้วย CV World ที่ผู้ใช้สามารถสร้าง avatar เดินชมพื้นที่และเข้าร่วมกิจกรรมในจุฬาฯ แบบสามมิติ และ CV Learn ชั้นเรียนเสมือนจริง รวบรวม Immersive Content หลากหลาย ตั้งเป้าเป็นแพลตฟอร์มชั้นนำส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต

ในช่วงแรกที่เกิดโรคระบาดโควิด-19 กิจกรรมหลายอย่างของผู้คนต้องสะดุดและล้มเลิกไป แต่ไม่นานนัก เราก็พัฒนาเทคโนโลยีที่เข้ามาช่วยให้เราไปต่อกับกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการเรียนการสอนทางออนไลน์ การประชุมผ่านซูม ซึ่งปัจจุบันได้กลายเป็นวิถีปกติใหม่ของชีวิตไปแล้ว

สถานการณ์โรคระบาด แผ่นดินไหวและภัยพิบัติต่าง ๆ เป็นอุบัติการณ์ที่อาจเกิดขึ้นได้เสมอในโลกแห่งความพลิกผัน (disruption) ดังนั้น การพัฒนาและเตรียมพร้อมทางเทคโนโลยีที่จะช่วยให้เราปรับตัวกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจึงเป็นเรื่องจำเป็น    

“ในวันที่แผ่นดินไหวปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา กิจกรรมต่าง ๆ ในมหาวิทยาลัยถูกยกเลิก ตอนนั้นมีกิจกรรม open house ของคณะต่าง ๆ พอดี คณะวิทยาศาสตร์จึงนำเอาจุฬาเวิร์สไปใช้ แทนที่จะให้นักเรียนที่สนใจเดินทางมาเยี่ยมชมมหาวิทยาลัยถึงที่ เราก็มาเจอกันในโลกเสมือนของจุฬาเวิร์สแทน” รองศาสตราจารย์ ดร.กฤษฎา พนมเชิง จากภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หนึ่งในทีม Immersive Technology Lab (IMT Lab) ผู้พัฒนาโครงการจุฬาเวิร์ส กล่าวถึงโอกาสที่ได้ใช้นวัตกรรมอย่างทันการณ์

เช่นเดียวกับ Metaverse จุฬาเวิร์ส (Chulaverse) เป็นแพลตฟอร์มโลกเสมือนจริงที่ออกแบบมาเพื่อให้ผู้ใช้งานมีปฏิสัมพันธ์และทำกิจกรรมร่วมกันผ่านร่างอวตาร (avatar) และเชื่อมโยงระบบการทำงานต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยไว้ด้วยกัน เพื่อนิสิตปัจจุบันและอนาคตจะได้รับประสบการณ์การเรียนรู้แบบ immersive และประสบการณ์ชีวิตที่ทันสมัย

“เราตั้งใจจะพัฒนาจุฬาเวิร์สเป็นแพลตฟอร์มชั้นนำรวบรวม Immersive Learning ส่งเสริมการเรียนรู้ของนิสิตเพื่อให้เรียนรู้ได้ตลอดชีวิต ลักษณะคล้าย Online Learning แต่เราทำเฉพาะ immersive learning เช่น วิดีโอ 360 องศา และ VR (Virtual Reality) และทำให้จุฬาเวิร์สแตกต่างจากที่อื่น”

แรกเริ่มตั้งแต่ปีพ.ศ. 2564  รศ. ดร.กฤษฎา และ รศ. ดร. ลัญฉกร วุฒิสิทธิกุลกิจ จากภาควิชาวิชาวิศวกรรมไฟฟ้า คณะวิศวกรรมศาสตร์ มีความสนใจเกี่ยวกับเทคโนโลยี VR และเริ่มพัฒนาผลงานสำหรับการเรียนการสอน และโครงการ VR ร่วมกับหน่วยงานอื่น รวมถึงยังมีชมรมสอนนิสิตเรื่อง Metaverse

เมื่อพัฒนาโครงการเสร็จ อาจารย์ทั้งสองท่านยังอยากทำโครงการที่มีผลกระทบจริง ดร.ประวีร์ เครือโชติกุล จากฝ่ายบัณฑิตศึกษา คณะแพทยศาสตร์ เสนอว่าควรทำเกี่ยวกับ Immersive Learning ทั้งสามท่านเลยร่วมกันพัฒนาโครงการจุฬาเวิร์สขึ้นในปี 2566 เพื่อให้อาจารย์ นิสิต และผู้ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาสามารถจัดการเรียนการสอนที่เสมือนจริงหรือ Immersive มากขึ้น

ปัจจุบัน ทีมผู้พัฒนาจุฬาเวิร์ส หรือเรียกว่า IMT Lab (Immersive Technology Lab) มีด้วยกันทั้งหมด 19 ท่าน มาจากหลายสาขาวิชา ได้แก่ แพทยศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ วิทยาศาสตร์ นิติศาสตร์ สถาบันบัณฑิตบริหารธุรกิจศศินทร์ และนิสิตที่เข้าร่วมพัฒนาโครงการจุฬาเวิร์ส

มีอะไรในจุฬาเวิร์ส

รศ. ดร.กฤษฎา อธิบายว่าจุฬาเวิร์สประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก คือ

1. Chulaverse World (CV World)

Chulaverse World (CV World) ประกอบด้วยเพจหลัก (main page) แผนที่ภายนอกอาคารแบบสามมิติ (3D outdoor map) ฉากสามมิติ (3D scene) และพื้นที่สามมิติ (3D space)
“เมื่อเข้าสู่เพจหลักจะสามารถสร้างบัญชีผู้ใช้ ตกแต่ง avatar แบบสามมิติ และเลือกเดินดูบริเวณต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยได้ เช่น คณะวิศวกรรมศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ หอสมุดกลาง และศาลาพระเกี้ยว นอกจากนี้ พื้นที่สามมิติจะแสดงกิจกรรมเสมือนจริงที่สำคัญต่าง ๆ เช่น การเรียนการสอน การสัมมนา การประชุม การแข่งขัน นิทรรศการต่าง ๆ ในพื้นที่ดังกล่าว ผู้ใช้จะสามารถใช้กล้อง ไมโครโฟน การแสดงอารมณ์ ช่องสนทนา การแสดงหน้าจอและที่จัดเก็บไฟล์ข้อมูล นิสิตและประชาชนผู้สนใจทั่วไป สามารถเข้าไป CV World ได้” รศ. ดร.กฤษฎา อธิบาย

2. Chulaverse Learn (CV Learn)

Chulaverse Learn (CV Learn) มุ่งเน้นการพัฒนาแพลตฟอร์มให้สอดคล้องกับการเรียนรู้ตลอดชีวิต โดยมีการเก็บรวบรวมเนื้อหารายวิชาต่าง ๆ ในรูปแบบของเนื้อหาเสมือนจริง (Immersive Content) มีระบบข้อมูลผู้ใช้งาน ระบบการลงทะเบียนเรียน การแสดงสถานการณ์เรียนรู้ และระบบการออกประกาศนียบัตร
“CV Learn สามารถเชื่อมต่อกับระบบ MyCourseVille และระบบการเรียนของแพทยศาสตร์ อย่าง MDCU MedUMore ได้ โดยเป็นพื้นที่ในการจัดเก็บ รวบรวม และนำเสนอเนื้อหาในรูปแบบเสมือนจริง ทั้งในรูปแบบ VDO 180/360 องศา, การสาธิตจำลองสถานการณ์ และ VR Tour ซึ่งสามารถสาธิตการจำลองสถานการณ์ต่าง ๆ และการเยี่ยมชมพื้นที่แบบเสมือนจริง ผู้ใช้งานสามารถใช้แว่นสามมิติเข้าไปเรียนรู้ในเหตุการณ์เสมือนจริงได้”

2 ช่องทางเข้าสู่โลกเสมือนจริง

ช่องทางการเข้าสู่โลกเสมือนจริงและเรียนรู้แบบ Immersive Learning ใน Chulaverse มี 2 โมเดล คือ

1. Virtual Reality (VR) ซึ่งอาศัยอุปกรณ์ เช่น headset หรือแว่นตา 3 มิติ
2. การใช้งาน web browser (www.chulaverse.com)

“คอนเทนต์ที่เป็นลักษณะ VR ผู้ใช้ต้องสวมแว่นตาสามมิติและเข้าไปเรียนในชั้นเรียนได้ แต่ไม่ใช่ทุกคนจะมีแว่นตาสามมิติ ดังนั้น เราจึงมีทางเลือกให้ผู้ใช้เปลี่ยนมาใช้งานในจุฬาเวิร์สได้ โดยเข้า web browser แทน”

รศ. ดร.กฤษฎา กล่าวว่าการเขียนโปรแกรมทั้ง 2 ตัวดังกล่าวมีวิธีเขียนที่แตกต่างกัน แต่พื้นฐานการสร้างโมเดลเหมือนกันคือการใช้ Blender (ซอฟต์แวร์สามมิติ) ในการสร้างโมเดล และการใช้ Unity (ซอฟต์แวร์ข้ามแพลตฟอร์มที่ใช้เพื่อพัฒนาซอฟต์แวร์และการจำลองต่าง ๆ) รวบรวมโมเดลต่างๆ สร้างเป็นเวิลด์ขึ้นมา

“Unity คือการเขียนโปรแกรม เช่น avatar หรือ object ต่าง ๆ ให้สามารถมีปฏิสัมพันธ์กันได้ เช่น การจับ การถือ โบกมือ แสดงท่าทางต่าง ๆ Unity จึงเป็นตัวเลือกว่าให้ปฏิบัติการผ่าน VR ที่มีอุปกรณ์แว่นตาสามมิติ หรือจะปฏิบัติงานบน web browser”   

ชั้นเรียนเสมือนจริง

จุฬาเวิร์สสร้างชั้นเรียนเสมือนจริงใน CV World โดยในเบื้องต้น นิสิตจุฬาฯ จาก 3 คณะ ได้แก่ คณะแพทยศาสตร์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ และคณะวิทยาศาสตร์ ได้เริ่มทดลองเรียน ระดมความคิดเห็น และอภิปรายประเด็นต่าง ๆ ในชั้นเรียนเสมือนจริงแล้ว  

รศ. ดร.กฤษฎา ยกตัวอย่างชั้นเรียนเสมือนจริงวิชา Exploring Robotics ของคณะวิศวกรรมศาสตร์ ที่มีนิสิตเข้าร่วม 40 คน “อย่างแรก เราต้องสอนวิธีการใช้งานในห้องเรียนเสมือนจริงก่อน มีคู่มือ quick start ให้นิสิตอ่านก่อนว่าเมื่อเลือก avatar เสร็จแล้วจะมีปฏิสัมพันธ์อย่างไร จะเดินจะวิ่งอย่างไร เมื่อนิสิตคุ้นเคยกับการใช้ avatar แล้ว การใช้งานต่อก็จะไม่ยากแล้ว”

รศ. ดร.กฤษฎา กล่าวว่าเมื่อเทียบกับการเรียนผ่าน Zoom นิสิตเรียนทาง Zoom จะปิดกล้อง แต่สำหรับชั้นเรียนใน CV World จะมี avatar ไปทำกิจกรรมแทนเขา อย่างน้อยอาจารย์ก็จะเห็นตัวที่แทนเขาไปยืนบนเวทีนำเสนองาน

สำหรับวิชาเชิงปฏิบัติการ อย่างในคณะแพทยศาสตร์ นิสิตก็สามารถเข้าสู่ CV Learn โดยการใส่แว่นตาสามมิติเพื่อเรียนรู้วิธีการทำหัตถการต่าง ๆ เช่น ปั๊มหัวใจ ผ่าตัด จับชีพจรคนไข้ ทำให้รู้การปฏิบัติงานเบื้องต้นก่อนที่จะไปปฏิบัติที่หน้างานจริง

 อย่างไรก็ตาม โลกเสมือนจริงก็ไม่อาจทดแทนการมีประสบการณ์ตรงและปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ในการเรียนการสอนได้ รศ. ดร.กฤษฎา กล่าว

“ชั้นเรียนเสมือนจริงเป็นส่วนเสริมสำหรับคนที่ไม่มีโอกาส เช่น นักเรียนแลกเปลี่ยนในจุฬาฯ มีจำนวนมาก ก็สามารถใช้จุฬาเวิร์สในการสำรวจก่อนที่จะมาเห็นมหาวิทยาลัยจริง ถึงจะแทนสถานที่จริงไม่ได้แต่ก็ช่วยเสริมสถานที่จริงได้ในหลายแง่มุม”

ความร่วมมือหลังบ้านจุฬาเวิร์ส

ทีมงานจุฬาเวิร์สใช้เวลาประมาณ 1 ปีครึ่งในการพัฒนาระบบ รศ. ดร.กฤษฎา กล่าวว่าความท้าทายของโครงการนี้คือการทำงานร่วมกับผู้คนจากหลายสาขาวิชา

“งานนี้ทำคนเดียวไม่ได้ ทีมงานต้องใหญ่ มีความร่วมมือจากหลายสาขา สุดท้าย เราก็ได้ ผศ.ดร. ณัฐวุฒิ หนูไพโรจน์ และ รศ. ดร.อติวงศ์ สุชาโต จากภาควิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ รศ.ดร. นกุล คูหะโรจนานนท์ และ ผศ. ดร.ฑิตยา หวานวารี ภาควิชาคณิตศาสตร์และวิทยาการคอมพิวเตอร์ คณะวิทยาศาสตร์ ผศ.นพ.กฤษณ์ เจริญลาภ ภาควิชาออร์โธปิดิกส์ คณะแพทยศาสตร์ ดร. ภูมิสิริ ดำรงวุฒิ ภาควิชากฎหมายแพ่งและพาณิชย์ คณะนิติศาสตร์ ดร. พิณนรี ธีร์มกร ภาควิชาบริหาร สถาบันบัณฑิตบริหารธุรกิจศศินทร์ มาช่วย โดยมี ดร. กิตติกุล โกวิทางกูร เป็นผู้จัดการโครงการ”

“เราต้องนั่งคุยกันตั้งแต่เรื่อง login เลยว่าจะให้นิสิตเข้ามาในเพจไหน ซึ่งตอนนี้สามารถ login ได้จาก MyCourseVille และ CU Nex และดีไซน์ให้เข้า main lobby ก่อนเพื่อให้ผู้ใช้งานเลือกว่าจะเข้าไปฝั่ง CV World หรือ CV Learn” รศ. ดร.กฤษฎา เล่าถึงรายละเอียดในการคิดและออกแบบระบบ

“แค่ระบบ login ก็มีรายละเอียดยิบย่อย ตั้งแต่การยืนยันตัวตน ต้องมีผู้เชี่ยวชาญในการทำ main lobby รวมถึงการสร้าง avatar ที่ได้หน่วยงานจาก NEXTClan จาก AIS มาช่วยให้คำปรึกษา”

“ถ้าเข้าไปในฝั่ง CV World ผู้ใช้งานเลือก avatar และมีแผนที่นำทางในจุฬาฯ ในส่วนนี้ได้รับการสนับสนุนจาก Fatos บริษัททำแผนที่จากเกาหลีมาช่วยพัฒนาในเรื่องมุมมองสามมิติ ผู้ใช้งานสามารถเข้าไปเยี่ยมชมสถานที่ต่าง ๆ ในจุฬา เช่น หอสมุดกลาง คณะวิศวกรรมศาสตร์ และคณะแพทยศาสตร์”

“ในฝั่งของ CV Learn ก็จะดีไซน์ต่อว่าถ้าผู้ใช้งานไม่อยากทัวร์สถานที่จริง อยากเห็นคอนเทนต์เลย เราก็จะมาดูว่าจะเห็นอะไรบ้าง จะมีขั้นตอนการเลือกคอนเทนต์อย่างไร และจะมีการบันทึกการดูคอนเทนต์ การจัดการกับคอนเทนต์ในระบบอย่างไร” รศ. ดร.กฤษฎา กล่าวว่าแม้โครงการจะเสร็จสิ้นแล้ว ทีมงานจุฬาเวิร์สก็ยังคงประชุมการทำงานกันอย่างต่อเนื่องทุกสัปดาห์เพื่อพัฒนาต่อยอดงานไปเรื่อย ๆ

ต่อยอดการเรียนรู้ไร้พรมแดน

ปัจจุบัน จุฬาเวิร์สมี Immersive Content เกี่ยวกับวิชาการแพทย์ทั้งหมด 13 เรื่อง และมีผู้ใช้งานในช่วง 12 เดือนหลังจากจบโครงการราว 1,000 คน แม้จะได้รับผลตอบรับดี แต่ก็มีผู้ใช้ที่สะท้อนว่าการใช้งานบางส่วนยัง ไม่ได้ปรับให้สะดวกและง่ายกับการใช้งานเฉพาะบุคคล

“ผู้ใช้ส่วนใหญ่บอกว่าเป็นเทคโนโลยีแปลกใหม่และอยากสำรวจเทคโนโลยีนี้ต่อไปอีก” รศ. ดร.กฤษฎา กล่าว “ทีมงานจุฬาเวิร์สยังปรับปรุงในฝั่งของ CV Learn เนื่องจากตอนนี้ใช้วิธีการ login ผ่าน MyCourseVille ทีมงานกำลังปรับปรุงสร้างระบบ login ของตัวเองเพื่อให้สามารถใช้งานรองรับกับระบบ MyCourseVille”

“ในส่วนของ Immersive Content ขณะนี้เรากำลังสร้าง content ทางด้านการรักษาผู้ติดยาเสพติดเป็นการทำงานร่วมกับสถาบันบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติดแห่งชาติบรมราชชนนี (สบยช.)” รศ. ดร.กฤษฎา กล่าวปิดท้าย        

จุฬาเวิร์สทำให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยไม่ได้ตั้งอยู่ในเขตปทุมวันอย่างเดียวเท่านั้น แต่ยังตั้งอยู่ที่ www.chulaverse.com นำเสนอโลกแห่งวิชาการแห่งจุฬาฯ ได้อย่างไร้พรมแดน

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมที่ http://www.sustainability.chula.ac.th/th/report/3429/

• Facebook
• Twitter
• Line