ชุดตรวจดีเอ็นเอ AristoScan ในสมุนไพรที่มีกรดอริสโทโลกิกทำให้เกิดโรคมะเร็งไต นวัตกรรมจุฬาฯ คว้าเหรียญเงินจากการประกวดนวัตกรรมที่สวิตเซอร์แลนด์

1 พฤษภาคม 2567

งานวิจัยและนวัตกรรม, ข่าวเด่น, ความภูมิใจของจุฬาฯ

ผู้เขียน ชาติสยาม หม่อมแก้ว

“ชุดตรวจดีเอ็นเอภาคสนามแบบรวดเร็วด้วยเทคโนโลยีคริสเปอร์-แคส 12 เอ สำหรับพืชพิษที่สร้างกรดอริสโทโลกิกซึ่งทำให้เกิดโรคไต“ ผลงานนวัตกรรมจากศูนย์ความเชี่ยวชาญด้านดีเอ็นเอบาร์โค้ดของสมุนไพรไทย คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้รับรางวัลเหรียญเงินในงาน “The 49^th International Exhibition of Inventions Geneva” ที่จัดขึ้นเมื่อวันที่ 17 – 21 เมษายน 2567 ณ นครเจนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์

คณาจารย์ผู้พัฒนานวัตกรรม ประกอบด้วย ศ.ภญ. ร.ต.อ.หญิง ดร.สุชาดา สุขหร่อง คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาฯ ศ.ดร.สัญชัย พยุงภร คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ อ.ดร.พัชราวลัย วงศ์ศิริ และ ภก.ชยพล ตั้งพัฒน์ทอง คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาฯ

“ชุดตรวจดีเอ็นเอภาคสนามแบบรวดเร็วด้วยเทคโนโลยีคริสเปอร์-แคส 12 เอ สำหรับพืชพิษที่สร้างกรดอริสโทโลกิกซึ่งทำให้เกิดโรคไต” (A Quick and field-deployable CRISPR-Cas12a diagnostic kit for the DNA detection of poisonous plants containing aristolochic acid, the compound that caused nephropathy) มีที่มาจากองค์การอนามัยโลกประกาศให้กรดอริสโทโลกิก (Aristolochic acid) เป็นสารก่อมะเร็งในมนุษย์ โดยเฉพาะมะเร็งไต และรัฐบาลไทยประกาศห้ามใช้สมุนไพรทุกชนิดที่ประกอบด้วยกรดอริสโทโลกิก ซึ่งรวมทั้งสมุนไพรไคร้เครือที่นิยมผสมในตำรับยาไทยหลายตำรับ ศูนย์เชี่ยวชาญด้านดีเอ็นเอบาร์โค้ดของพืชสมุนไพรไทย คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาฯ ได้ทำการสำรวจและพบว่ายังมีการจำหน่ายสมุนไพรไคร้เครืออยู่และยังตรวจพบกรดอริสโทโลกิกในตำรับยาไทยหลายตำรับ ซึ่งส่งผลอันตรายต่อผู้บริโภค ทำให้เกิดอาการไตวายหรือมะเร็งไตได้ ดังนั้นจึงได้พัฒนาชุดตรวจดีเอ็นเออย่างรวดเร็วโดยใช้เทคโนโลยีคริสเปอร์-แคส 12 เอ ชื่อ “AistoScan” เพื่อตรวจการปนของสมุนไพร ซึ่งชุดตรวจนี้สามารถใช้ในภาคสนามได้

ชุดตรวจดีเอ็นเอ AristoScan นี้เป็นชุดตรวจดีเอ็นเอของสมุนไพรที่ทำให้เกิดโรคมะเร็งไตแบบรวดเร็ว โดยการใช้เทคโนโลยีคริสเปอร์-แคส 12 เอ ชุดแรกของโลก ซึ่งไม่ต้องใช้เครื่องมือที่ซับซ้อน ถูกออกแบบมาให้สามารถตรวจพืชสมุนไพรได้ครอบคลุมทุกสกุลที่เคยมีรายงานในโลกว่ามีการสร้างกรดอริสโทโลกิก ได้แก่พืชสกุล Aristolochia, Thottea, Asarum และ Saruma สามารถลดระยะเวลาการตรวจจากหลายวันเหลือเพียง 30 นาที นอกจากนี้ยังสามารถสังเกตุผลได้ด้วยตาเปล่า มีความจำเพาะ แม่นยำ และว่องไวสูง สามารถใช้ตรวจพืชพิษหรือตำรับยาที่ผสมสมุนไพรที่มีองค์ประกอบของกรดอริสโทโลกิก เป็นประโยชน์แก่หน่วยงานที่กำกับดูแลสมุนไพร ผู้ประกอบการ และประชาชนทั่วไป นอกจากนี้งานวิจัยชุดตรวจดีเอ็นเอ AristoScan ทำให้เกิดแพลตฟอร์มซึ่งสามารถนำไปประดิษฐ์เป็นชุดตรวจดีเอ็นเอชนิดอื่น ๆ ได้อีก เช่น พืชเสพติด พืชพิษ การตรวจการผสมของเนื้อสัตว์ในอาหารฮาลาล รวมทั้งการตรวจโรคติดเชื้อทั้งในมนุษย์ สัตว์ และพืช